Grensverleggers in de zorg – Architectuur Lokaal

“Het is tijd voor een nieuwe kijk op wijken, wonen en zorg. Met verbeelding en ontwerpkracht. Met oog voor technologische innovatie. Met mensen die over de grenzen van hun vakgebied heen kijken en contact maken met buurt en bestuur.” Dat schreven Rijksbouwmeester Floris Alkemade, Humanitas en de Raad voor de Volksgezondheid en Samenleving in het advies De urgentie van WHO CARES aan de ministers van VWS en BZK, als reactie op vergrijzing en de veranderingen in zorg en ondersteuning. Het advies volgt op de prijsvraag WHO CARES die zij met de gemeenten Almere, Groningen, Rotterdam en Sittard-Geleen uitschreven. Daarin vroegen zij ontwerpers en mensen uit de zorg om samen voorstellen te doen voor toekomstgerichte visies, die een impuls kunnen geven aan de ruimtelijke vernieuwing van woonwijken in Nederland. Ook andere initiatieven zijn hiernaar op zoek.
De Wijkgedachte en Zorg in de eigen omgeving zijn onderwerp van gesprek bij de manifestatie Grensverleggers in de talkshow met onder meer de Rijksbouwmeester, wethouders uit Groningen en Sittard-Geleen, Humanitas, AMC en andere zorgprofessionals, en ontwerpers.

Talkshow in twee delen
Jasper Klapwijk en Rutger Oolbekkink (Community of Practice van WHO CARES) leiden de talkshow in twee delen. Afwisselend schuiven er gasten bij hen aan tafel.

Deel 1: De wijkgedachte 10.00 – 11.15 uurOntwerpprijsvraag WHO CARES deed een oproep aan ontwerpers, zorgprofessionals en anderen om visies te ontwikkelen voor vernieuwing van bestaande wijken. De visies bevatten toekomstbestendige ideeën die inspelen op maatschappelijke en demografische veranderingen van vandaag en morgen. Het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie organiseerde een open oproep voor een Community of Care. Kirsten Hannema schreef een essay als denkkader voor die open oproep.
In beide initiatieven speelt de wijkgedachte een belangrijke rol. Veel van de wijken van nu zijn gebouw in een totaal andere samenleving. De maatschappelijke en demografische veranderingen vragen om fysieke aanpassingen (woonvormen, voorzieningen, infrastructuur), maar vragen ook heel andere vormen van sociale organisatie en verbanden. Tijd voor een nieuwe wijkaanpak die, anders dan in de jaren 70, niet op de tekentafel wordt ontworpen maar ontstaat vanuit de praktijk. Een gesprek met initiatiefnemers en wethouders, wordt afgewisseld met inspirerende voorbeelden. In deel 1 is Floris Alkemade vaste tafelgast.

Pauze
10.15-10.30 uur

Deel 2: De zorg komt naar je toe 11.30-12.30 uurOm mensen langer thuis te kunnen laten wonen moet de zorg naar hen toekomen. Ook medische zorg vindt steeds minder vaak plaats in één centraal gebouw, waarin alle zorgdisciplines vertegenwoordigd zijn. En als mensen al in een ziekenhuis worden opgenomen, dan worden ze steeds eerder naar huis gestuurd. Een aanzienlijk deel van de medische zorg moet dus ook in de eigen woonomgeving worden opgelost. Welk effect heeft dit op de fysieke organisatie van de zorg? Wat betekent dit voor de omgeving van ziekenhuizen en verpleeghuizen, wat voor invloed heeft het op de woonomgeving in de wijken en voor de stad als geheel? En wat wordt de verantwoordelijkheid van de gemeenten? In deel 2 zijn Gijsbert van Herk, initiatiefnemer van WHO CARES en de Community of Practice, en Floris Alkemade, vaste tafelgasten.

• Dilemma’s bij de transitie: Gijsbert van Herk (Humanitas Rotterdam en Rijnmond) denkt graag buiten de gebaande wegen. Misschien heeft de zorgorganisatie van de toekomst helemaal geen gebouwen meer nodig heeft. Hoe werkt dat bij Humanitas? Wat vraagt het van de organisatie van de zorg? Welke dilemma’s zijn er bij de transitie van extramuralisering? Gesprek met Floris Alkemade en Gijsbert van Herk.
• Interview van Jasper Klapwijk met Lars Mosman over het plan Bloemkoolburenbond. Dit initiatief voor Almere voorziet in een kleinschalige woonomgeving voor meerdere generaties en voor een diverse doelgroep. Een deel van de bewoners ontvangt zorg en ondersteuning, anderen niet. In het plan is ook een CareB&B opgenomen, die gebruikt kan worden als mensen na een ziekenhuisopname nog niet direct thuis kunnen wonen.
• Gesprek naar aanleiding van het project met Felix van Ballegooij (wethouder Sittard-Geleen), Floris Alkemade en Gijsbert van Herk.
• Het ziekenhuis de buurt in. Een gesprek met Emile Spek (directeur huisvesting Amsterdam UMC). Het AUMC zit vol in de beweging die wil voorkomen dat er onnodige opnames zijn in het ziekenhuis. Daarom wordt ingezet op kleinschaliger zorgvoorzieningen in buurten. Hierdoor kunnen heel veel zorgfuncties (tot en met IC) in de directe woonomgeving worden gerealiseerd. Letterlijk de basiszorg dichtbij huis. Wat betekent dit voor de zorg, voor de buurten en voor het centrale ziekenhuis?
• Interview van Jasper Klapwijk met Maartje Nuy, samen met Tom Bergevoet en Maarten van Tuijl winnaar van de prijsvraag die het vm. AMC hiervoor uitschreef, laat zien hoe deze ontwikkeling wordt vormgegeven in het nieuwe entreegebied voor het Amsterdam UMC.
• Gesprek naar aanleiding van het project met Felix van Ballegooij (wethouder Sittard Geleen), Floris Alkemade en Gijsbert van Herk.

Verslaggever: Joost Zonneveld

De manifestatie Grensverleggers. Wonen, werken, leven met zorg en energie vindt plaats op 29 november 2018 in Villa Jongerius, Utrecht. Klik hier voor alle praktische informatie.
Deze manifestatie is de zevende editie van de landelijke manifestatie voor en over (publiek) opdrachtgeverschap en ontwerp, die Architectuur Lokaal traditiegetrouw vierjaarlijks organiseert in het jaar van de gemeenteraadsverkiezingen. Eerdere edities waren Hitte in de delta (2014), Bouwen op ambitie (2010), BOOST – Impuls voor publiek opdrachtgeverschap (2006), Oost West Thuis Best (2004), ORG (1996) en Niet Grijs! (1994). De manifestatie in 2018 wordt mede mogelijk gemaakt door het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en het Ministerie van BZK.