100 miljard euro? De zorg is failliet… Column Syb Groeneveld – Architectuur Lokaal

Leve de zorg! “Als we ontwerpkracht structureel en gestructureerd inzetten voor de zorg komen we vast tot nieuwe, betere antwoorden voor de toekomst.” Syb Groeneveld, directeur-bestuurder van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie schreef een column voor het magazine ‘Grensverleggers. Wonen, werken, leven met zorg en energie’. Hij pleit voor een multidisciplinaire benadering van de noodzakelijke systeeminterventie in de zorg. Ontwerpkracht kan daarin een grote rol spelen. De publicatie is uitgegeven door Architectuur Lokaal.

Midden januari 2019 belandde ik door een onwaarschijnlijke samenloop van omstandigheden op de spoedeisende mondhulp van het MC Slotervaart. Huh, maar dat ziekenhuis was toch failliet en dicht. Ja, maar niet de particuliere Mondzorg Poli. Die blijft gewoon in het MC Slotervaart actief….

Het was bizar om in een leeg ziekenhuis door verstilde gangen richting de poli te bewegen en het verdriet van het faillissement in alles te voelen. De laatste veegploeg van het personeel begroette ons met intense vriendelijkheid. In de lege wachtkamer probeerde ik te analyseren wat hier nu gebeurd was en mijn oog viel in de wachtkamer op een op het raam geplakt pamflet. Een aanklacht van patiënt Nina Pieters.

Hierin stelt ze: “(…) Die zorgverleners van het MC Slotervaart deden het werk waarover het zou moeten gaan. Het gaat niet over slecht functionerende managers of over de beheren van een stapel stenen. Die verzorgers hebben hier ondanks alles een gemeenschap opgezet waar je als patiënt al voordat je op je locatie aankwam drie keer was gegroet. In het MC Slotervaart was plek voor aandacht, humor en deskundigheid en waar ik het gevoel had een mens te zijn en geen nummer dat afgeblaft wordt. (…) Het gaat niet over geld dat er niet is maar over het maken van keuzes.”

Heeft Pieters gelijk?  De 21ste eeuw is een tijdperk waarin de technologische mogelijkheden ongekend zijn en waarin we zoeken naar nieuwe manieren om langer gezond en gelukkig te leven. Er komen steeds meer ouderen in Nederland en die blijven ook nog eens steeds langer thuis wonen waardoor de vraag naar kleinschaligheid en persoonlijke aandacht almaar toeneemt. Zo is het cateren voor ouderen bij hun thuis voor Stichting Humanitas in Rotterdam een kernactiviteit geworden, waar dat cateren enkele jaren geleden nog slechts in de verzorgingshuizen zelf gebeurde. De nieuwe werkelijkheid stelt andere, hogere, eisen aan onze instellingen, die tevens worden geconfronteerd met starre bekostigingsmodellen, duurdere medicijnen, nijpende personeelstekorten en verouderd vastgoed. Tegelijkertijd verlangen we allemaal het beste van het beste op gezondheidsgebied van de zorgverleners, de verzekeraars en de overheid. De optelsom van het bovenstaande stemt negatief.

Hoe organiseren en betalen we alle nieuwe wensen, mogelijkheden en werkelijkheden? De zorgkosten in Nederland hebben in 2018 de magische grens van 100 miljard bereikt en stijgen door met zo’n 2 miljard euro per jaar. Die stijging is daarmee procentueel groter dan de groei van onze economie. De zorg drukt dus steeds zwaarder op onze collectieve uitgaven zonder dat er een fatsoenlijke discussie over keuzes van kwaliteit wordt gevoerd.

De samenleving vraagt om een sterke decentralisatie van zorgverlening. Maar juist de ondergang van een streekziekenhuis zoals MC Slotervaart toont op pijnlijke wijze aan dat het zorgsysteem daar niet klaar voor is en failliet gaat. Waarom? Omdat de politiek bestuurlijke discussie teveel gaat over geld en te weinig over de noodzakelijke systeeminterventie. In plaats van te focussen op de groei van de zorgkosten, moet de discussie gaan over de vraag hoe we ervoor kunnen zorgen dat iedereen in Nederland toegang heeft tot de basisbehoeftes van zorg. Van streekziekenhuis tot thuiscateraar en spoedeisende mondzorg.

Die opgave is complex en gelaagd en vraagt juist daarom om een multidisciplinaire benadering. Ontwerpkracht kan daarin een grote rol spelen. Om te weten waar je naartoe wilt, helpt het om te weten wat je zou kunnen willen. En om te weten wat je zou kúnnen willen, helpt het om daar een beeld bij te zien. Dat is waar ontwerpers bij uitstek in uitblinken – en wat we ook wel ‘ontwerpkracht’ noemen. Als we die ontwerpkracht structureel en gestructureerd inzetten voor de zorg komen we vast tot nieuwe, betere antwoorden voor de toekomst.

Binnen de Actieagenda Ruimtelijk Ontwerp formuleert het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie daarom samen met ontwerpers, patiënten en de opdrachtgevende partijen ontwerpopgaven voor de zorg. Stap voor stap onderzoeken we binnen die community hoe de toegang tot en de kwaliteit van de zorg beter kan. Leve de zorg!

Syb Groeneveld,
directeur-bestuurder Stimuleringsfonds Creatieve Industrie

Deze column was per abuis gedeeltelijk gepubliceerd in de gedrukte versie van het magazine Grensverleggers. Wonen, werken, leven met zorg en energie op 19 maart 2019. De volledige versie, zoals hierboven te lezen is, is ook te vinden in de digitale versie van het magazine.