Ontwerpkracht in de Omgevingsvisie: meer draagvlak, minder kosten, hogere ruimtelijke kwaliteit – Architectuur Lokaal

De nieuwe Omgevingswet introduceert de Omgevingsvisie: een integrale visie voor ruimtelijke ontwikkelingen op lange termijn, die politiek wordt vastgesteld. Rijk en provincie moeten een Omgevingsvisie vaststellen, gemeenten kunnen dat ook doen. In deze context ontwikkelden de ontwerpers van Atelier ZZ een eigentijds instrumentarium om te komen tot weloverwogen keuzes bij de planontwikkeling. En wie gaat in de toekomst beslissen over ruimtelijke opgaven, hoe worden ze betaald en wie gaat ze organiseren? Uw gemeente kan meedoen met Atelier ZZ.

In het kader van de Omgevingswet heeft het Ministerie van IenM aan Architectuur Lokaal gevraagd om handreikingen te bieden aan publieke opdrachtgevers op het lokale niveau in de context van de Actie Agenda Architectuur en Ruimtelijk Ontwerp 2013-2016 (AAARO), getiteld Werken aan Ontwerpkracht. De activiteiten zijn, samen met die van andere lead partners, te volgen op de website Waaaro?Daaaro!

Nieuwe taken voor de overheid
Lokale overheden staan voor nieuwe taken die vragen om nieuwe, transparante manieren van besluitvorming. Om daaraan bij te dragen ontwikkelde Architectuur Lokaal het Atelier ZZ, dat via ontwerpateliers inzicht biedt in ruimtelijke conflicten en mogelijkheden. Ze brengen ambities en belangen van alle betrokkenen in beeld en smeden de resultaten samen tot mogelijke scenario’s. De verwachting is dat politieke besluitvorming die is gebaseerd op heldere, breed gedragen keuzes zal leiden tot een hogere kwaliteit van de inrichting van Nederland, terwijl het proces draagvlak en tevredenheid in de hand werkt.

Effectieve besluitvorming
In het eerste praktijkonderzoek zocht Atelier ZZ naar mogelijkheden om te komen tot een adequate aanpak voor opgaven die het gemeentelijke niveau ontstijgen. Het onderzoek was geconcentreerd op het Friese veenweidegebied, waar bodemdaling in de nabije toekomst grote ruimtelijke en financiële gevolgen zal hebben voor natuur, bewoners en economie. Gezocht werd naar mogelijkheden om te komen tot een eenduidige, kwalitatief sterke visie voor de lange termijn vanuit samenwerking tussen gemeente, provincie en waterschappen, die wordt gedragen door publieke, particuliere en private belanghebbenden. Vanuit ontwerpend onderzoek kwamen vragen naar regie, draagvlak en besluitvorming aan de orde, en uiteraard ook naar de manier waarop het besluitvormingsproces effectief kan worden georganiseerd.

Verbeelding Het ontwerpatelier resulteerde in een werkwijze die goede mogelijkheden biedt voor de Omgevingsvisie en waarin verbeelding een cruciale rol speelt. Na heldere definiëring van de problematiek zijn ambities, belangen – zeker ook die van ruimtelijke kwaliteit – en belanghebbenden in beeld gebracht als basis voor mogelijke oplossingen om heldere maatschappelijke discussie en politieke besluitvorming te laten plaatsvinden. Het resultaat, dat naar verwachting kan rekenen op vergroting van draagvlak en verlaging van kosten (minder bezwaarprocedures), kan worden ingezet in de Omgevingsvisie en andere ruimtelijke beleidsplannen – of simpelweg om lokale ontwikkelingen vlot te trekken.

Het onderzoeksresultaat is hier te downloaden; de bijbehorende documentaire Dilemma’s in het veen is hier te zien. Meer informatie is te vinden op Facebook.

Hoe werkt Atelier ZZ?
De werkwijze van Atelier ZZ is hier eenvoudig verbeeld. Vanuit een onafhankelijke positie inventariseert Atelier ZZ alle belangen rondom een concreet ruimtelijk dilemma of opgave. Vanuit de verschillende invullingen die eenieder voor ogen heeft wordt in beeld gebracht hoe de publieke, private en particuliere belangen met elkaar samengaan of juist niet. Welke ruimtelijke effecten zijn op de lange termijn te voorzien? Bij het blootleggen van ruimtelijke, culturele en economische conflicten wordt geen onderscheid gemaakt op het gewicht van (vertegenwoordigers van) belanghebbenden. Vervolgens worden toekomstscenario’s geschetst voor de oplossingen – en daarmee prioriteiten – voor de boogde ruimtelijke ontwikkeling. Hierover kan maatschappelijke discussie plaatsvinden, met politieke beslissing over de toekomst van het gebied tot besluit.

Zo kan de politiek geloofwaardige keuzes maken, die transparant en inclusief tot stand zijn gekomen.

Doet uw gemeente mee? Voor het vervolg in 2015 nodigt Atelier ZZ gemeenten en provincies uit die zijn geïnteresseerd in toepassing van de voorgestelde aanpak aan de hand van concrete ruimtelijke opgaven en dilemma’s. Atelier ZZ kan het hier beschreven proces in uw gemeente of provincie organiseren vanuit de Actie Agenda van het rijk. Hiermee hopen we bij te dragen aan een nieuwe manier van het organiseren van betrokkenheid van belanghebbenden als input voor weloverwogen en transparante besluitvorming.

Voor meer informatieMail naar [email protected]

Atelier ZZ is een programma van Architectuur Lokaal in het kader van Werken aan Ontwerpkracht, Actie Agenda Architectuur en Ruimtelijk Ontwerp 2013-2016. De uitvoering verloopt via het Ministerie van IenM.