Jaar van de Ruimte 2015: planningslogica bij Hitte in de delta – Architectuur Lokaal

Het jaar 2015 was ooit de ‘opleverdatum’ voor de Vinex. De Vinexopgaven die rond 1990 werden gepland, vormden een kantelpunt voor een grotere inbreng van marktpartijen in de ruimtelijke ontwikkeling. “2015, daar wordt nu aan gewerkt”, klonk het in 1988 toen de Vierde Nota werd gepresenteerd. Nu doet zich weer zo’n kantelpunt voor. Daarom werpt Het Jaar van de Ruimte de vraag opnieuw op: ’2040, hoe wordt daar nu aan gewerkt’? De architectuurcentra van Nederland gaan hierover in gesprek ter voorbereiding op de Dag van de Architectuur 2015.

Planningslogica
2015 is Het Jaar van de Ruimte. Daarbij wordt teruggeblikt op 20 jaar ruimtelijk beleid en de uitwerking in de praktijk, komen uiteraard de kwaliteit van de resultaten en lessen voor de toekomst aan bod. Waar de planningslogica voorheen op groei was gebaseerd, is voor een groot deel van Nederland stilstand of krimp het uitgangspunt geworden. Nu grootschalige en integrale planning op veel plekken niet meer werkt, komen de kleinschalige initiatieven op. Wijkenergiecorporaties, buurtondernemingen, gebiedsfondsen, stadslandbouw, ecologisch zelfbeheer, duurzaamheid en nabuurschap zijn de new kids on the block. Informatietechnologie geeft een impuls aan de onderlinge verbondenheid en creëert een nieuw soort online gemeenschapszin.

Wereldtoneel
Tegelijk doemen veel, deels nieuwe, ruimtelijke opgaven op: vernieuwing van de steden, verbetering van bereikbaarheid, omgaan met demografische krimp, verduurzaming van energiebronnen, accommodatie van klimaatveranderingen en het waarborgen van een gezonde leefomgeving. Er zijn landschappen nodig die eigenheid tonen en bedrijven die de kans krijgen om te groeien, te innoveren en zich blijvend te manifesteren op het wereldtoneel. Dat vraagt om een nieuw ruimtelijk evenwicht, een nieuwe vorm van planning die de gebruiker centraal stelt. In 2015 wil het Jaar van de Ruimte de aandacht vestigen op de nieuwe ‘era van ruimtelijk handelen’ met als motto: Wie Maakt Nederland? Het Jaar van de Ruimte bundelt kennis en interesses van tal van initiatieven, waaronder De Vinexmensen (gecoördineerd door het International New Town Institute INTI), Groen Blauw (gecoördineerd door WING) en Infrastructuur en Ruimte (gecoördineerd door Rijkswaterstaat).

Nieuw Nederland
Het Jaar van de Ruimte heeft aan Architectuur Lokaal gevraagd om de activiteiten van de Nederlandse architectuurcentra rond de traditionele Dag van de Architectuur een landelijk podium te geven. Dat gebeurt in juni 2015 onder de noemer Nieuw Nederland. Ook coördineert Architectuur Lokaal een aantal reizende programma’s om lokaal kennis ‘op te halen’ en in een breder geheel te plaatsen voor de slotbijeenkomst van het Jaar van de Ruimte, die in december 2015 zal plaatsvinden.

Vinextafette
Een van deze programma’s is de Vinextafette. Rond diverse Vinexlocaties vinden gedurende het jaar allerlei bijeenkomsten plaats. Wat waren de overwegingen bij de ontwikkeling van deze Vinexlocaties? Hoe hebben deze wijken zich na oplevering ontwikkeld? Wat zijn de toekomstverwachtingen van de wijken? Ook op lokaal niveau worden immers oplossingen gevonden die relevant zijn voor een Nieuw Nederland, zoals pauzelandschappen, (collectief) particulier opdrachtgeverschap, circulaire economie et cetera.

Atlas op tournee
Een ander programma is De Atlas op tournee, een reizende (en groeiende) tentoonstelling langs architectuurcentra die voortborduurt op de  Atlas van de Verstedelijking in Nederland. 1000 jaar ruimtelijke ontwikkeling van Jaap Evert Abrahamse en Reinoud Rutte (Rijksdienst Cultureel Erfgoed, 2014). Jarenlang hebben steden zich kunnen uitbreiden – met een extreme groei in de naoorlogse periode. Nu hebben veel gemeenten te maken met stagnatie en krimp, met alle gevolgen van dien. Hoe gaan zij hiermee om? Welke rol spelen stedenbouw en erfgoed hierin? Een welke aanknopingspunten biedt het verleden voor toekomstige ontwikkelingen?
De Atlas geeft een prachtig beeld van de verstedelijking van Nederland tot 2010; de basistentoonstelling is al te zien bij Hitte in de delta.

Ruimtereizigers
Bij Hitte in de delta bespreken de architectuurcentra de plannen voor Nieuw Nederland. En er gebeurt nog veel meer in 2015 . Zo organiseert Bureau Ruimtereizigers een serie kampeerweekenden in ‘Vinexland’, en worden door verschillende organisaties zoals de Raad van de Leefomgeving, de KNAG, de Universiteit van Amsterdam en Deltametropool bijeenkomsten, filmavonden en debatten gehouden.
Iedereen kan initiatieven in het kader van het Jaar van de Ruimte aanmelden bij Het Jaar van de Ruimte via  wiemaaktnederland.nl. De startbijeenkomst vindt plaats op 15 januari 2015 in de Beurs van Berlage in Amsterdam.

Het Jaar van de Ruimte is een gezamenlijk project van vele partijen. Organisatie, coördinatie en support is in handen van Jeroen Niemans (Platform31). Het bestuur bestaat uit Hans Leeflang, Yves de Boer en Peter Heij. In het Comité van Aanbeveling zitten onder andere Ed Nijpels, Neelie Kroes en Margreeth de Boer.