Toekomst ontwikkeling bouwcultuur in Nederland onder druk – Architectuur Lokaal

Tentoonstelling ontwerpen prijsvraag Huis van Stad en Regio. Foto: gemeente Dordrecht, 2020

Met de ondertekening van de Verklaring van Davos heeft de Staatssecretaris van OCW samen met haar Europese collega’s het belang van een kwalitatief hoogstaande bouwcultuur voor de samenleving onderschreven. Het College van Rijksadviseurs en de Raad voor Cultuur brachten aan de ministers van OCW en BZK advies over de implementatie van de Verklaring uit. Hiernaast onderstreepten het Atelier Rijksbouwmeester, Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en andere partijen in de ontwerpsector het belang van een gezonde bouwcultuur. Daarover deden zij aanbevelingen aan de ministers van OCW, BZK en EZK in hun Jaarrapportage 2020, Ruimte in transitie.
Desondanks staat de ontwikkeling van de bouwcultuur in Nederland onder druk door een versmalde interpretatie van het cultuurbegrip door de Raad voor Cultuur en de adviescommissie van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie. Dit resulteert erin dat Architectuur Lokaal niet (meer) wordt toegelaten tot de culturele basisinfrastructuur (BIS) dan wel de vierjarige instellingssubsidie van het SCI. Het voorwaardenscheppende werk waarin een goed architectuurklimaat kan ontstaan wordt door beide adviesraden niet meer opgevat als een culturele activiteit.

Continue aandacht voor omgevingskwaliteit nodig
Vanaf 1993 heeft de rijksoverheid een infrastructuur voor architectuurbeleid opgebouwd die zich kenmerkt door een verbinding van cultuur- en bouwbeleid. Dit is nog steeds nodig, constateren het College van Rijksadviseurs (CRa) en de Raad voor Cultuur in hun advies naar aanleiding van de Verklaring van Davos: “Er is na de decentralisatie van het ruimtelijk beleid een enorme vraag ontstaan naar kennis, capaciteit en ervaring bij provinciale en gemeentelijke overheden. [..] Omdat de definitieve besluiten bij het bouwen aan en inrichten van dorpen, steden en landschappen normaliter door gemeenten genomen worden, behoeft omgevingskwaliteit op lokaal niveau, van opdrachtverlening tot en met uitvoering, continue aandacht.”

Raad voor Cultuur en Stimuleringsfonds Creatieve Industrie laten infrastructuur architectuurbeleid los
Architectuur Lokaal is opgericht vanuit de eerste Architectuurnota ‘Ruimte voor Architectuur’ van de ministers van OCW en VROM om voorwaarden te scheppen die stimulerend zijn voor een inspirerend klimaat, waarbinnen stedenbouwkundigen, architecten en hun opdrachtgevers betekenis kunnen geven aan de culturele dimensie van de architectuur. Zowel de Raad voor Cultuur als de adviescommissie van het SCI erkennen het belang van Architectuur Lokaal, maar wijzen structurele ondersteuning van de stichting af. Daarmee beschouwen zij het voorwaardenscheppende werk niet meer als essentieel onderdeel van het cultuurbeleid en versmallen zij het culturele klimaat door het bondgenootschap tussen cultuur en bouwbeleid te doorbreken.
Hierdoor worden architectuur en bouwen weer afhankelijk van de goodwill van belanghebbende partijen. En door de verantwoordelijkheid bij andere departementen te houden gaat het cultuurbeleid verder in een traditie die dertig jaar geleden juist was verlaten. Behalve de toekomst van Architectuur Lokaal, dreigt ook die van de ontwikkeling van de bouwcultuur in Nederland op losse schroeven te komen.

Verontwaardigde reacties
Architectuur Lokaal ontving vele verontwaardigde reacties op het advies van de Raad voor Cultuur van ontwerpers, gemeentelijke opdrachtgevers en stadsbouwmeesters, provincies en provinciaal adviseurs omgevingskwaliteit, vm. rijksadviseurs, private en particuliere opdrachtgevers, lokale architectuurcentra, onderwijs en onderzoek, instellingen en organisaties uit heel Nederland en daarnaast tal van internationale partners. De centrale boodschap van deze reacties, is dat Architectuur Lokaal ernstig tekort gedaan wordt. In reactie op het advies van de Raad schreef het CRa aan de minister van OCW: “Juist in Nederland heeft in het architectuurbeleid een versmelting plaatsgevonden van het bouwbeleid en het cultuurbeleid. Van meet af aan wordt het architectuurbeleid gedragen door meerdere departementen. Architectuur Lokaal positioneert zich precies op het punt waar deze invalshoeken samenkomen. In mijn beeld vormt Architectuur Lokaal met haar activiteiten een onmisbare rol om de hoge Nederlandse architectuurstandaard in de toekomst te continueren.”

Architectuur Lokaal heeft haar bezwaar tegen de beide adviezen kenbaar gemaakt en hoopt alsnog op herziening van de besluiten.

Lees meer
200610 Brief Architectuur Lokaal aan Minister van OCW (BIS/RVC)
200702 Brief College van Rijksadviseurs aan Minister van OCW (BIS/RVC)
2006 Reacties uit Nederland en daarbuiten aan Architectuur Lokaal (BIS/RVC)
200716 Brief Architectuur Lokaal aan Stimuleringsfonds Creatieve Industrie (SCI)