Nieuw handboek voor verbouwen van scholen – Architectuur Lokaal

Brede school Nieuwstraat, Rotterdam, ontwerp: Arconiko architecten. Foto: Jean Paul Mioulet

Het verbouwen van een schoolgebouw is een ingewikkelde aangelegenheid voor schoolbesturen. De Scholenbouwatlas biedt hulp. Dit nieuwe handboek geeft een overzicht van actuele verbouwopgaven en toont honderd inspirerende voorbeelden van verbouwingen in Nederland. Het boek wordt op 10 juni gepresenteerd tijdens een symposium in Rotterdam. De Scholenbouwatlas is een project van het Atelier Rijksbouwmeester, Kenniscentrum Ruimte-OK, TU Delft, PO Raad, BNA en Architectuur Lokaal.

De komende jaren zullen in Nederland honderden basisscholen moeten worden verbouwd. Voor schooldirecteuren en schoolbesturen is het verbouwen van ‘hun’ school een ingewikkelde opgave waarbij veel komt kijken. Voorbeelden van (hoogwaardig) verbouwde scholen worden tot op heden nog nauwelijks gepubliceerd. Vanaf 10 juni komt daar verandering in. Op dat moment verschijnt de boekvorm van de Scholenbouwatlas. De Scholenbouwatlas speelt in op de grote behoefte aan informatie over verbouwen. Het brengt de actuele verbouwingsopgave van gebouwen voor basisonderwijs en kindcentra in beeld en laat zien welke mogelijkheden bestaande, verouderde onderwijsgebouwen bieden voor het geven van eigentijds onderwijs. Naast inspirerende voorbeelden uit de praktijk bevat het boek ook essays waarin de urgentie, achtergronden en de belangrijkste actoren van de verbouwopgave worden benoemd. Tijdens de bijeenkomst is er ook veel ruimte voor gesprek en uitwisseling van ervaringen.

Waarom verbouwen? Volgens onderzoek van Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) zal het aantal scholen dat de komende jaren zal gaan worden verbouwd verdubbelen. Dit door een toenemende behoefte aan gedifferentieerde onderwijsplekken; een gewenste integratie van kinderopvang, peuterspeelzalen en basisonderwijs; de toenemende multifunctionaliteit en het feit dat kinderen steeds meer tijd besteden op scholen.

Uit onderzoek van Oberon in opdracht van OCW blijkt daarnaast dat veel schoolleiders hun gebouwen als verouderd beschouwen. Ook de reflex om als eerste aan nieuwbouw te denken is aan het veranderen. Mede door de economische crisis is nieuwbouw minder vanzelfsprekend geworden. De mogelijkheden van hergebruik en aanpassingen van de bestaande basisscholen worden daardoor groter. Door de overheveling van financiële middelen voor het buitenonderhoud en aanpassingen naar de scholen wordt schoolbesturen meer ruimte geboden dit zelfstandig op te pakken.

Pleidooi voor integrale aanpak
In de dagelijkse praktijk van onderhoud en beheer is nog weinig aandacht voor een integrale aanpak van gebouwaanpassingen. Het gevolg is dat ingrepen elkaar soms in de weg zitten. De Scholenbouwatlas biedt praktische handvatten om vraagstukken op gebied van de ruimtelijke kwaliteit, verduurzaming en vernieuwing van de installaties integraal aan te pakken. Het natuurlijke moment om onderhoud uit te voeren kan daarmee worden aangegrepen als een kans om het gebouw kwalitatief te verbeteren (binnenmilieu, gezondheid), aan te laten sluiten op onderwijskundige veranderingen (gebruik, onderwijsvisie, werkvormen) en-of te verduurzamen (duurzaamheid, betaalbaarheid). Deze integrale benadering leidt tot een duurzame kwaliteit van onderwijsgebouwen.

Hulpmiddel voor afweging ver(nieuw)bouw
Voordat opdrachtgevers besluiten tot verbouwen kunnen ze zich door de Scholenbouwatlas goed oriënteren en afvragen welke verbouwmogelijkheid het beste bij hun situatie en ambitie past. Naast mogelijke verbouwmodellen brengt de atlas ook in beeld hoe nieuwe functies (kinderopvang, buurtfuncties, overblijven) in de verbouwde scholen geïntegreerd zijn. Van bescheiden ruimtelijke ingrepen tot ingrijpende verbouwingen. De projecten uit de atlas tonen aan dat een zorgvuldige en integrale benadering van de bestaande gebouwenvoorraad zeker de moeite loont.

Programma woensdagmiddag 10 juni
Om als eerste kennis te kunnen nemen van de fysieke ‘Scholenbouwatlas’ wordt u door het Kenniscentrum Ruimte-OK in samenwerking met het Atelier Rijksbouwmeester een inhoudelijk middagprogramma aangeboden waarin de verbouwopgave van scholen centraal staat.

14:30	Inloop en welkom
15:00	Waarom een Scholenbouwatlas? – André Mol (Atelier Rijksbouwmeester)
15:05	Negen ‘verbouw scenario’s’ – Frido van Nieuwamerongen (Arconiko Architecten)
15:15	Presentatie ‘Scholenbouwatlas’– twee verbouwingsvoorbeelden uitgelicht.
15:30	Uitreiking 1 e exemplaar Scholenbouwatlas ‘door’ scholen ‘aan’ scholen.
15:40	Verbouwen het nieuwe bouwen? ; veranderend speelveld – Gertjan van Midden (PO-Raad)
15:50	Het klaslokaal als living lab? Herontwerp van het klaslokaal – Louk Heijners (Bouwcampus)
16:00	Spieken Mag! Verbouwingsopgave als kans – Marco van Zandwijk (Ruimte-OK)
16:15	Rondleiding en ruimte voor gesprek
17:00	Afsluiting

Verdere toelichting op het programma vindt u in dit document.

Voor wie?
De middag waarop het boek zal worden gepresenteerd is bij uitstek geschikt voor scholen die voor de keuze ‘nieuwbouw of vernieuwbouw’ staan. Wat zijn de mogelijkheden om te gaan verbouwen? Waarom zou de keuze om de bestaande bouw aan te passen in overweging kunnen worden genomen? Een middag vol inspiratie en informatie.

De Scholenbouwatlas zelf is bedoeld voor beslissers en opdrachtgevers in de bouw en verbouw van voorzieningen voor primair onderwijs en kinderopvang: de schoolbesturen, gemeenten, opvang- en welzijnsinstellingen. De Scholenbouwatlas is ook bruikbaar voor ontwerpers en andere professionals die bij de bouwopgave betrokken zijn, waaronder leerkrachten of leidsters die aan bouwvergaderingen deelnemen. De atlas richt zich zowel op basisonderwijs als kinderopvang en het is daarom goed om te spreken over gebouwen voor een leeftijdsgroep, van 0 tot 12 jaar.

De bijeenkomst is gratis. U kunt zich hier aanmelden.

Onderzoek en publicatie zijn mede mogelijk gemaakt door het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie.